თამაზ ჩხენკელი

   დაიბადა თბილისში, 1927 წლის 26 ნოემბერს. დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი 1952 წელს.

   მუშაობდა ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტში (1958 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე). დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია თემაზე: „პიროვნების გარდაქმნის მითოსური საფუძველი ვაჟა-ფშაველსა პოემებში“ (1972).

   გამოქვენებული აქვს მრავალი ნაშრომი ასომთავრული ანბანის შექმნის, მისი გრაფიკული დ რიცხვული სტრუქტურის შესახებ. თამაზ ჩხენკელის ერთ-ერთ საუკეთესო თარგმანად რაბინდრანათ თაგორის „გიტანჯალი“ ითვლება, ისევე როგორც ბო ძიუის ლირიკა. წლების განმავლობაში მუშაობდა ქართული ანბანის კვლევაზე. მას ეკუთვნის ცნობილი მონოგრაფიები და ლიტერატურული წერილები, რომელთა შორის მონოგრაფია „ტრაგიკული ნიღბები“ ქართული მწერლობის კრიტიკაზე შექმნილი საუკეთესო წიგნია. თამაზ ჩხენკელი 2002 წელს თბილისის საპატიო მოქალაქედ აირჩიეს. იგი ასევე იყო ივანე მაჩაბელის პრემიის ლაურეატი. 

   გარდაიცვალა 2010 წლის 9 ნოემბერს, თბილისში. დაკრძალულია დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში.

ჩინელი პოეტები

ლი ბო 
(VIII საუკუნე)

მთვარიანში მარტოდ ვსვამ ღვინოს

ყვავილთა შორის დოქი ჩავდგი,
შუაღამ, ახლა.
დავჯექ და მარტო ღვინოსა ვსვამ,
არავინ მახლავს.
მაგრამ მე მთვარე მოვიწვიე
და მყუდრო ღამით
ჩემს ლანდს ვუხმე და
შევიყარეთ ამრიგად სამნი.
მაგრამ მითხარით -
განა მთვარემ იცის ღვინის სმა?
ან ლანდმა - თუმცა სულ თანამდევს -
გემო ღვინისა?
ლანდსა და მთვარეს კი ვერ გაყრი
და მყუდრო ღამით -
მთოვარე, მე და ჩემი ლანდი
ვქეიფობთ ღამით.
სიმღერას ვამბობ და მთოვარე
ქრის წინაუკმო,
ვროკავ და როკავს ჩემი ლანდი
გრძელი და უხმო.
გათენებამდე ვსვამდით ღვინოს,
ვილხენდით ასე,
დილით წავიდნენ,
წაბარბაცდნენ თავიანთ გზაზე...
აწ ისევ მარტომ უნდა ვჭვრიტო
დღეთა წარხდომა,
ვიდრე შევხვდებით მას, - შემომდგარს
ირმის ნახტომთან.

ნადიმზე

მე გთხოვ, დალიო...
ღვინის არსმა იქაც გვეყოფა.
მოფრინდა ქარი
და შენ, ფხიზელს, დაგცინის მწარედ.
შეხედე ხეებს -
ჩვენს ძველისძველ ნაცნობ-მეგობართ,
აყვავებულნი ვით შვენიან
ამ არემარეს.
ჰა, ბუჩქნარებში
მოლაღური სიმღერას ბედავს.
ოქროს ფიალებს
ოქროსავე მთვარე დასცქერის,
გუშინ რომ დედის ძუძუს წოვდნენ,
იმ ბალღებს ხედავ,
დრომ როგორ უცებ გაუთეთრა
შავი თმა-წვერი.
მიწამ შეჭამა,
სასახლეთა რამდენი მდგმური,
გუსუს სალხინო პალატებში
ირმები ძოვენ,
წარხდა დიდება მეფობისა,
დრომ აგო შური,
მათ სამყოფელში აწ სამკვიდრო
ბინდებმა ჰპოვეს.
ჩვენც, მეგობარო,
ამ სოფელში ვინ დაგვარჩინოს?
წინაპართა ზნე მოიგონე
და შესვი ღვინო.

დუ ფუ
(VIII საუკუნე)

მენანება

ასე უეცრად რად დაქროლეს
ცივმა ქარებმა?!
არ იცის მაინც ვარდობისთვემ
აქ დაყოვნება.
ნელნელა ქრება გაზაფხულის
ჭმუნვა, ხარება -
ვაი, რომ ქრება, იწურება
ჩემი ცხოვრებაც!
დავლევ, ეგების გავხალისდე
გულსევდიანი,
ლექსს ვიტყვი - იქნებ გამოვხატო
გულისნადები;
ჩემს მწუხარებას გაიგებდა
ტაო ძიანი,
მაგრამ სხვადასხვა საუკუნეს
დავიბადენით.

ბო ძიუ-ი 
ჩინელი პოეტი (772 - 846) 

ლოკაუს სადგურის კედელზე ჩემს მიერ 
დიდი ხნის წინათ მიწერილი ლექსები

კედელზე მიწერილ ჩემს მდარე ლექსებს
კაცთა მოდგმისთვის არა აქვს ფასი.

ნიშანთა მწკრივი დაფარა მტვერმა
და ჟამთასვლისაგან მოედო ხავსი.

მხოლოდ იუანი - ხელმწიფის კაცი,
სტრიქონებში რომ ღრმა განცდებს ეძებს,

არ ინდობს თავის ძვირფას მოსასხამს,
აშორებს მტვერს და კითხულობს ლექსებს.

* * *
ცოტანიღა დავრჩით მეგობრები ძველი,
გულზე თითქოს მძიმე შემომადგა ლოდი.

სადაც უნდა ვიყო, მოწყენაა ყველგან,
ბარათებიც უკვე იშვიათად მომდის.

მხოლოდ ერთადერთი ღირსეული ჩაო,
არ ივიწყებს ძველი ამხანაგის ამბავს,

მე ჯერ გაზაფხულის ჩაი არ შემესვა,
მან გამომიგზავნა შემოდგომის კაბა.

იაპონელი პოეტები

ცუნენობუ

შესაღამურდა.კარიბჭესთან აჩქამდა ბრინჯი,
გზის პირს ჩრდილები დაიკლაკნენ შავლეგ ფესვებად
და მშვიდად, მშვიდად, როგორც ცათა ზეგარდმო ნიჭი,
სახლის ერდოზე შემოდგომის ღამე ეშვება.

მინამოტი-ნო შიგუეკი

სიავეთა დღეს უცნაურად გული გაქეზებს
და შეჭირვებულს - წუთისოფის ბჭეთაგან გასვლად
გინდა სხეული შეიმუსრო, ყრუ ქარაფებზე
ზათქით, ღრიალით შელეწილი ტალღების მსგავსად.

გო ტოკუტაირ

შემოგარენი მწვანითაა დამშვენებული,
შინ მიმავალი ვჭვრეტ მშვენიერ ამა არეთა
და აღარ ვჩქარობ: ამ ქვეყნად რომ შენ არ მეგულვი,
წყნარი ღიმილით რომ არ მხვდები სახლის კარებთან.

უნტოკუ-ინ

ძველი სასახლე, სუროს ფოთლებს რომ ეკონება,
ქვის რუს პერანგში ჩაჟანგული ხავსით და ხვიფლით, -
დგას ოცნებებში - დაბერებულ, ყრუ მოგონებად,
როგორც დიდი ხნის გარდასულზე შთენილი ფიქრი.

აბუ ნუვასი 
არაბი პოეტი (VIII ს შუა წლები - 813 ან 815 წ)

დავრჩით ჩვენ იქვე ერთი დღეც და მეორე დღეცა,
ორი დღის შემდეგ მეხუთე დღე წასვლისა იყო.
მოყვასთა შორის ღვინოსა ვსვამ ოქროს ფიალით,
ატვიფრულია ზედ ფარსული სანახაობა:
ფიალის ფსკერზე ხოსრო ჰგიეს, ხოლო გვერდებზე
ანტილოპები, ოტებული მხედართა მიერ.
სადაც საყელო შეკრული აქვთ _ ღვინისა არის,
სადაც ქუდები დაუხურავთ, ქყლის არის იგი.

* * *
მე მინდა ვსვა ღვინო და დავტკბე ყველაფრით,
რაც აკრძალულია... ღმერთია მოწმე....
მე მინდა მთვრალი ვიყო ათას წელიწადს.
ვერ დამინახავს მე ალაჰი ისე,
რომ ხელში თასი არ მეპყრას,
ან ლამაზმანს არ ვკოცნიდე,
ან უგონოდ მთვრალი არ ვეგდო.
ერთხელ მე მკითხეს:
ხომ არ აპირებ მექაში წასვლას?
რატომაც არა, - ვუპასუხე, _
როცა ბაღდადი დროსტარებას გადაეჩვევა.


ომარ ხაიამი
სპარსელი მეცნიერი, პოეტი (1048 - 1131)

რობაიები

ზღვას განვეშორე, ქვითინებდა წვეთი პატარა,
მის მწუხარებას ზღვამ სიცილი რომ დააყარა.
შენთან ვართ ყველა და ერთმანეთს ვავსებთ ყველანი,
ამ განშორებამ მხოლოდ ერთი წუთით გაგვყარა.
* * *
მწუხრში ფრინველთა ჩუმი კვნესა რომ შეიცნობა,
რად ჭმუნავს, იცი, მგალობელთა ხმათა მისნობა?
ჩრდილი ედგა და ვერ შენიშნე - წითისოფლისგან
კიდევ ერთი დღე მიითვალა მარადისობამ.
* * *
როს სხეულთაგან სული წავა ჩემი და შენი,
აგურს მოითხოვს ის საფლავი ჩემი და შენი,
გაივლის დრო და სხვა საფლავთა აგურებისთვის
იმავ ყალიბში ფერფლი ჩავა ჩემი და შენი.
* * *
ვარდი და ღვინო! - ნუ გექნება სხვა საზრუნავი,
სვი, დაივიწყე სატკივარი განუკურნავი,
სანამ ვარდივით დაგფურცლავდეს, შემოგაცლიდეს
სიცოცხლის პერანგს ეგ სოფელი, მიწყივ მბრუნავი.

ფედერიკო გარსია ლორკა

ესპანელი პოეტი და დრამატურგი

Federico Garcia Lorca 

(1898 - 1936)

ეს სანტიაგოს საღამოს მოხდა.

თითქოს უეცრად და უნებურად

ფარნები ჩაქრა და ჭრიჭინებმა 

აანთეს ღამე წინანდებურად.

ბნელ შესახვევში მისი გულმკერდი 

მე გავაღვიძე ხელის შევლებით

და ძუძუები აყვავდნენ უცებ,

ვით იასამნის თეთრი მტევნები.

მისმა ხაბარდამ გახამებულმა 

შიშველი ტანი ვეღარ შეფუთნა

და აშრიალდა აბრეშუმივით, 

თითქოს დასერა ასმა ბებუთმა.

დაუფერავნი ვერცხლის სევადით

ხეები გახდნენ უფრო მაღლები

და ცის შორეულ ჰორიზონტივით 

მდინარის გაღმა ყეფდნენ ძაღლები.

როცა გამოვცდით მყუდრო მაყვლიანს 

და ყრუ ძეძვნარებს, მე სველ სილაზე

გავშალე მისი დამძიმებული 

და მოელვარე თმების სინაზე.

მან შემოიხსნა წელზე სარტყელი 

და გაიხადა ჭრელი ფარაგი,

მე მოვისროლე ამოქარგული

ჩემი ჯუბაჩა და იარაღი.

არც ვარდის ფურცლებს და არც ნიჟარებს

არა აქვთ კანი ისე ნატიფი,

და მთვარიანში ისე არ ბრწყინავს

განათებული ყვითლად სათიბი.

გაელვებული სველი სინათლით

და ასხლეტილი ცივი შეხებით,

ბადეში გაბმულ კალმახებივით 

არ მიკარებდნენ მისი ფეხები.

იმ დღეს სადაფის თეთრი ფაშატით 

უბადლო გზებზე შეუსვენებლივ,

უუზანგებოდ და უაღვიროდ

მე ვიჯირითე შმაგი ჭენებით.

ნდომაკეთილი ჩვენი გაცნობა

მაბამს უსიტყვოდ და უქამანდოდ,

და როგორც მამრს და ვაჟკაცს შეჰფერის,

არ ვიტყვი იმას, რაც მან გამანდო.

როცა კოცნით და სილით მოსვრილი 

წყლის ნაპირიდან წამოვიყვანე,

გზად ძეძვიანის მჭრელი დაშნები

ბასრი შეხებით ჩხვლეტდნენ სიღამეს.

ვით ნამდვილ ბოშას შეეფერება,

მე უშურველი ვიყავ მისადმი 

მრეში ატლასის დიდი ზარდახშა 

ვაჩუქე ერთი ხელსაქმისათვის,

მაგრამ მე იგი არ შევიყვარე, 

რადგან პასუხად სიტყვამისაგებს 

არ მითხრა სხვისი ცოლი რომ იყო, 

როცა მიმყავდა მდინარისაკენ.

რაბინდრანათ თაგორი 

ბენგალელი (ინდოელი) მწერალი, პოეტი, კომპოზიტორი, 
მხატვარი და საზოგადო მოღვაწე, (1862 - 1941)

გიტანჯალიდან

შენ მომანიჭე მე ცხოვრება დაუსაბამო.
ნება შენი ასეთი იყო.
ამ უბრალო და მყიფე ჭურჭელს
ჟამით ჟამად სცლიდა და ისევ პირამდე ავსებ.
მინდორ-ველებზე დაატარებ
შენ პატარა ლერწმის სალამურს
და ზედ მარად ახალ – ახალ სიმღერებს უკრავ.
შენი თითების სანუკვრელი შეხებისაგან
მე სიხარულით მემუსრება გულის ბჭენი და
ბაგეებს სწყდება ჯერუთქმელი საგალობელი.
შენი წყალობის უშურველი ნიჭი შენ მხოლოდ
ამ უღონო გულს მოაფინე.
საუკუნენი ილევიან... შენი მადლი იღვრება ციდან,
და მაინც არის ჩემი გულის საუნჯეში მისთვის ადგილი.

* * *
მე მრავლის, მრავლის მოწადინე მეოხად გიხმობ.
მაგრამ შენ მუდამ მშველი ხოლმე მკაცრი უარით.
და ამ უსაზღვრო მოწყალებით, მეუფეო,
აღვსილია ჩემი ცხოვრება.
იმ უბრალო და უვედრებელ ნიჭის ღირსი გინდა გამხადო,
ზეგარდმო რომ მომანიჭე:
ცისა და მიწის, სიცოცხლის და გულისნებისა,
რათა უძღები სურვილები დამათმობინო.
როცა წადილით ანთებული საქმედ ვიჩქარი,
როდესაც მისთვის შეღონებულს გული მელევა, –
უკუდგები და ულმობელი მირბიხარ ჩემგან.
ყოველ წუთსა და ყოველ საათს,
ძაბუნი და უკეთური გულისთქმით შეძრულს
                          შენ მეშველები:

რომ შენი სრული ნათელღების ღირსი გამხადო.